Inburgeraars uit 15 verschillende landen

 Het winterseizoen is begonnen, compleet met ijsbaan en wintermarkt. Mijn kennismaking valt samen met een rondleiding van inburgeraars die uit 15 verschillende landen komen en vaak al redelijk tot goed Nederlands spreken.

Ik start met deze mooie groep in het loshoes van Harreveld waar Olga ons vertelt hoe vlasstengels tot linnen worden verwerkt. Aan de overkant laat Noes ons zien hoe de lijnzaadknoppen worden verwerkt tot olie. Veel vragen al direct en uiteraard veel foto's met al die telefoontjes.

In Vierhouten vertelt Marianne ons over het keukentje in de schoorsteen en over de kapjes die ze draagt.

In Hoogmade is de groep verbaasd over de rijke Kerst aankleding in deze woonboerderij. Dan wandel ik op deze 5 december door naar het aangebouwde zomerhuis waar ik Sinterklaas verwacht. Helaas is de goede Sint vervangen door felle Philips lampen tegen de winterdepressie.

In de scheepswerf  is Henk helemaal in zijn element met deze groep. En in zijn eigen Engels vertelt hij het boeiende verhaal over de bouw van schepen hier en over de reparatiewerf van Marken.

Collega FransS laat buiten zien hoe de eiken planken krom gebogen kunnen worden boven een houtvuur. 

Op de wintermarkt vertoont de klompenmaker zijn kunsten en vertelt Germa hoe je winterpijnen en kuchen en rochelen kunt verhelpen. Jeffrey vertelt boeiend over de griendtent en de zware omstandigheden van de griendwerkers.

In de bakkerij kunnen we even opwarmen en de heerlijke geuren opsnuiven van alle brood en kerstbanket. De takkenoven staat open en ligt vol met wilgentakken, klaar voor het vuur. We mogen allemaal een stukje kerststol proeven.

De koopmanswoning is weer een topper met de rijk versierde kerstdis compleet met rondrennende muis.

Op de ophaalbrug maken we een aantal groepsfoto's en omdat het harder gaat regenen lopen we snel de stolpboerderij binnen. De grote hooibergruimte en het verhaal van de familie Twuyver blijven boeien.

Na de potstal van Staphorst naderen we weer het entreeplein waar de tram al wacht om de groep naar herberg de Hanekamp te brengen voor een welverdiende pannenkoek.

Sinterklaasproject 2022

 Drie rondleiders (Hans, Bart en ik) en tramcollega Paul, vormen dit jaar het Sint team.

In mijn geval betekent dat dat ik gedurende drie weken verschillende schoolklassen ontvang in de werkkamer van Sinterklaas, nadat ze een spannende speurtocht door het museumpark hebben gelopen. 

Meestal groepen 1/2 en 3/4 van het basisonderwijs, maar ook klassen uit het bijzonder onderwijs met vaak moeilijk lerende kinderen (ZLM).

De leerlingen vertellen de Sint over hun spannende speurtocht naar Kaatje (die uit het schilderij van Jan Steen is gestapt) en ze zingen liedjes voor de Sint. Met een mooie fotokaart van het schilderij van Jan Steen en een mandarijn gaan de kinderen weer huiswaarts naar hun school.

Adviseurs in de moderne molenbusiness houden strategiedag

Vandaag is het laagseizoen begonnen en dat betekent dat de rondleiders met een sleutelbos op pad moeten omdat alle gebouwen voor het publiek gesloten zijn.

Een groep van 60 adviseurs in de molenbranche (moderne windmolens) houdt vandaag een strategie dag in onze kasteelboerderij. Graag willen ze in de middag een rondleiding met vooral veel molens en over duurzame energie.

We zijn  met drie rondleiders dus hebben we groepen van ongeveer 20 personen.

Met mijn groep vertrek ik allereerst naar de paltrokmolen. Weliswaar kan ik hier niet naar binnen maar de buitenkant vertelt haar eigen verhaal. De geschiedenis serveer ik daarbij.

De poldermolen kunnen we wel van binnen bekijken waarbij de grote schuingeplaatste spiraal (schroef van Archimedes) duidelijk maakt hoe het water wordt opgepompt door een koppeling met de draaiende molenwieken (duurzame energie).

Via de ophaalbrug van Ouderkerk aan de Amstel bereiken we de Zaanse buurt. We staan stil bij de rijkdom in het koopmanshuis van de familie Honig (handelaar in oliehoudende zaden). Achter in de tuin hebben we een goed zicht op de standerdmolen en de Delftse molen (onze grote graanmolens).

We lopen door naar de wasserij waar ik met de sleutel naar binnen kan. De rosmolen met krukkenas naar de wastobbes oogst bewondering, en met veel plezier vertel ik het complete wasverhaal inclusief het bleken, het spoelen, het drogen en strijken, het opmeten van de linnenkast en het afleveren van de was aan huis. De oude Gehrels haalt dan per koets de verschuldigde bedragen op bij de was-klanten.

Via het urinoir van Deventer (nog gewoon in bedrijf) bereiken we de papiermolen waar ik wel in kom met mijn sleutelbos, maar waar alles al is uitgeruimd en afgedekt met zeilen. Toch kan ik nog iets laten zien van deze molen die door een waterrad wordt aangedreven.

Via het grote pad lopen we terug naar de Kasteelboerderij voor de volgende werksessie van de advisuers, maar onderweg maken we nog wel een groepsfoto voor de gele standerd molen die staat te schitteren in de zon.

Afsluiting zomerseizoen 2022

 Het zomerseizoen is ten einde. Het museumpark is nog uitsluitend open als wandelpark.

Net voor de sluiting mag ik nog twee rondleidingen doen. Allereerst een vrijheidsrondleiding die is gekoppeld aan het jaarthema van deze zomer. Daarna nog een rondleiding met een groep vrienden van Petra en Gerard van het koor Volver.  

Dan is er op de laatste dag van oktober een heerlijk afsluitend feest voor alle rondleiders en andere collega's van de afdeling Programmeren.

Een feest in hippie stijl met veel muziek, dansen, flower power, wierook en bellen blazen.

foto door Wilma Heerding

Vijf interessante workshops ook, waarvan ieder er drie kan volgen:

volksdansen en de thee-ceremonie moet ik missen helaas, maar wel doe ik mee met de zangworkshop van ons museumkoor, met een percussie jembe-sessie waar ik tarambuca mag spelen, en een workshop bomen knuffelen waar ik naar vleermuizen kan luisteren op een apparaatje dat de hoge frequentie van de vleermuizen omzet naar een toon binnen ons bereik. 

Henk van de scheepswerf staat kabeljauw te bakken op het picknickplein, verder is er vlaamse frites, pompoensoep en ijs uit onze Italiaanse ijssalon.

Een feestavond waar Con en ik enorm van genieten, net als vele collega's.

Op nu naar het laagseizoen.

Internationale Vrouwengroep bezoekt ons met inburgerings arrangement

 18 vrouwen van een Internationale Vrouwengroep, bezoeken het museum middels een inburgerings-arrangement.

We maken kennis onder de prairie-tent op het entreeplein, omdat inmiddels de regen met bakken uit de hemel valt. Een onverwachte verrassing.

Het gaat om vrouwen uit o.a. Irak, Iran, Syrie, Afghanistan. Dan blijkt dat mensen uit Iran en Afghanistan elkaar prima verstaan omdat ze allen Farsi spreken.

Op telefoontjes zie ik echter ook mailtjes voorbijkomen die geheel uit Arabische teksten bestaan waar ik nog geen letter van kan thuisbrengen. Tijd om weer eens op taalcursus te gaan.......

Na een intro onder de prairie-tent besluit ik toch dat we even door de regen rennen om de ingang van het blauw loshoes uit Harreveld te bereiken.  Boerin Annelies vertelt hier een werkelijk zeer boeiend verhaal over het produceren van linnen uit de stengels van de vlasplant. Elke stap laat ze volledig zien met de betreffende goed te volgen uitleg. Hulde ! De vrouwen zitten bovenop haar en zijn zeer geboeid.

In de rosoliemolen laat Caroline samen met haar medewerker Thijs uitgebreid zien hoe uit lijnzaad olie wordt geperst, met de behoorlijk luidruchtige stampers.  We kunnen wat langer genieten omdat het stortregent buiten.

In het boerderijtje van Vierhouten (niet bezet helaas) kan ik goed laten zien dat ook Nederlandse vrouwen uitgebreid hoofdmutsen droegen met veel bewerkelijke plooien. Tijdens het dagelijks werk droeg de boerin een eenvoudig zwart kapje.

We blijven nog even schuilen op de deel van Vierhouten, waar we en passant een verhaal leren over het verbouwen en het gebruik van Nederlandse tabak.

In de Molukse barak is het feest vandaag. We zijn te laat voor de hapjes maar er zingt en speelt nog live muziek en in de rondgang leren we even wat van de geschiedenis van Molukkers in Nederland.

Na een uitgebreide toiletstop in het onder architectuur gebouwde nieuwe toiletgebouw naast de varkens van Varik, bereiken we de woonboerderij van Cees van Leeuwen uit Hoogmade. Men blijkt minder enthousiast dan ik had gehoopt , dus via de het zomerhuis verlaten we Hoogmade en bereiken we de paltrokmolen. Hier moet ik even om collega GerardB heen die net een uitgebreid verhaal vertelt.

Op het paadje naar de poldermolen maken we een groepsfoto met uitzicht op de reparatiewerf van Marken en omdat het weer regent, vluchten we de Stolp boerderij van Zuid-Scharwoude binnen.

Na een verhaal over de gruppestal, de hygiëne ivm de kaas en over de grote ingebouwde hooiberg, komen we buiten, waar ik de rondleiding beëindig. Met een bijzondere verrassing word ik bedankt voor mijn rondleiding, waar men blij mee is. De meeste vrouwen beginnen moe te worden en in de groep wordt al overal brood gegeten. Toch wordt er niet geluncht maar gaat men met de tram op pad naar de Brabantse buurt.

Toch wel vermoeiend, twee rondleidingen achter elkaar, ook nog in de regen.

Congresgasten van een Nederlandse Universiteit

 Vandaag mag ik voor het eerst sinds lange tijd weer eens een Engelstalige rondleiding verzorgen.

Het gaat om congresgasten van een nabijgelegen universiteit.

Na enige vertraging kunnen we toch op pad. Via Kadoelen bereiken we Staphorst waar helaas geen boerin aanwezig is. Wel licht er stipwerk klaar op tafel en dat is genoeg voor een boeiend verhaal mijnerzijds over het dragen van streekdracht in en rond Staphorst.

Via de deel bereiken we de poldermolen die ooit 70% van ons land droog moest houden.

Dan de Stolp boerderij met de karakteristieke ingebouwde hooiberg en de gruppenstal als antwoord op de bewerkelijke potstal: de koeien staan in de Stolp het hele winterseizoen met de neuzen tegen de buitenmuur.

Via de tolbrug van Ouderkerk bereiken we de koopmanswoning van Honig en even later de bakkerij waar de bakker een prima verhaal in het Engels vertelt over de takkenoven en het broodbakken daar.

In de scheepswerf van Marken beleven we de bouw van een klein schip en het breeuwen van de bodem van de nieuwe pont.  De timmerman van de werf maakt het aanschouwelijk.

Na een kort bezoek aan het naaiatelier en aan de smederij, pakken we bij de remise de tram terug naar de entree.

Bezoek aan de smederij bij Mark

We bezoeken het Amsterdams café van Tante Stien waar Tante Leen haar levenslied zingt. Hier sluit ik de rondleiding af omdat op het entreeplein inmiddels mijn volgende rondleiding staat te wachten: een groep inburgerende vrouwen.

Medewerkers van een hospice houden een team-uitje

 Vandaag mag ik pakweg 22 medewerkers rondleiden van een hospice dat een teamuitje houdt in ons museum.  Er is een rondleiding over gezondheidszorg, een over huwelijkstradities, en ik mag een rondleiding geven over ambachten. 

Omdat we starten bij de Kasteelboerderij (waar ook de festiviteiten en de diners worden gehouden) kan ik direct aan het werk bij de karakteristieke paltrokmolen, waarmee vanaf de 17de eeuw bomen in planken werden gezaagd middels zaagramen die worden aangedreven door de windmolen.

Via het mooie uitzichtpunt op de werf van Marken, lopen we naar de poldermolen waarin de schuingeplaatste houten "spiraalboor" zorgde voor het oppompen van water uit het lager gelegen land naar het hogere.

Na enige uitleg bij de ophaalbrug van Ouderkerk, bereiken we de Zaanse koopmanswoning.

Bij de bakker ervaren we de heerlijke geuren van eigen baksels, en de bakker geeft een boeiende toelichting op het gebruik van de takkenoven hier in de bakkerij.

In de scheepswerf van Marken is werfbaas Henk present voor een toelichting op de bouw van een boot in deze reparatiewerf. Op de bodem van het nieuwe pontje wordt aanschouwelijk gemaakt hoe je de naden dicht kunt breeuwen met touw en teer.

De dames zijn nauwelijks weg te slaan uit het naaiatelier in de ambachtenbuurt, zodat de mannen even tijd hebben voor de smederij waar Hans een flesopener heeft gemaakt.

We lopen terug via de stolpboerderij met de rijkdom van de familie Twuyver en de indrukwekkende binnen-hooiberg waar de stolp omheen gebouwd is.

Dan snel door naar de Kasteelboerderij waar alle groepen samen komen voor een verrassing met en van TV bekende orgeldraaier die ook trompet speelt. 

De rondleiding eindigt hier dus hoe het feest verder is gegaan weet ik helaas niet.

Digitale rondleiding voor verpleeghuis bewoners.

 Vandaag mag ik met filmer Emma opstap om in mijn eentje een rondleiding te geven aan een verpleeghuis in St. Anna Parochie (Fr).  Dat gaat volledig in een digitale stream die Emma opneemt en die direct wordt uitgezonden op een scherm in het verpleeghuis in Friesland.

We hebben eerst wat moeite met de internetverbinding waardoor de bewoners een onrustig beeld ervaren en mij slecht kunnen verstaan.  Later spreek ik rechtstreeks naar de microfoon van het filmende apparaat waardoor de verstaanbaarheid beter wordt.

Al met al een vreemde maar interessante gewaarwording om zo met z'n tweeën door Staphorst, door de Stolp en door de Zaanse buurt te dwalen, met slechts summier contact met de kijkende bewoners van het tehuis.

Via de wasserij en de standerd-molen keren we terug naar het entreeplein waar de volgende rondleider al staat te wachten op de tweede digitale rondleiding t.b.v. een ander tehuis.

Een interessant experiment vind ik het zeker, dus wellicht nog een volgend keer zonder technische problemen. 

Laatste rondleidingen in het hete zomerseizoen 2022

Eind augustus en de eerste week van september waren nog extreem warm met vaak 30 graden in de middag.

Toch heb ik in die weken nog verschillende vrije rondleidingen en ook een aantal rondleidingen voor mensen in rolstoelen en anderszins slecht ter been, kunnen houden.  Soms reden rolstoelen of scootmobiels zich vast in een schelpenpad of in het zachte veel te droge zand. We zijn er steeds weer met veel humor uitgekomen.

Veel wandelingen onder de bomen en in de schaduw van hoge museumpanden maakten het voor al mijn bezoekers tot een draaglijke en interessante rondleiding.

Zo nu en dan hielden we een foto moment. 

Inburgeraars die al vrij goed Nederlands spreken

 Vandaag mag ik met in totaal 8 rondleiders een groep van 130 inburgeraars rondleiden door ons mooie museum.

Bart is aanvoerder vandaag en dus verdeelt hij de groep over de 8 rondleiders. Ik krijg een prachtige groep mensen mee waarvan ik meteen al zie dat dat gaat klikken. En dat blijkt te kloppen.

We kiezen allemaal een andere route, en ik besluit te starten in Staphorst omdat ik weet dat Marleen daar staat vandaag. Ze is gekleed in rouwkleding en ze legt prima uit waarom dat zo is en hoe lang de rouwdracht gedragen dient te worden. Ze kan veel kleding laten zien in een aantal fotoboeken, en wijst ook op het stipwerk en op de kleine bedsteden. 

In de Stolp bewonderen we de gruppestal en de boxen waar steeds 2 koeien met de neus tegen de muur staan. De interne hooibergruimte oogst veel bewondering met de ingebouwde bedsteden.

Op het molenpunt sta ik even stil bij de poldermolen en de paltrok houtzaagmolen, waarna we groepsfoto maken op de ophaalbrug uit Ouderkerk. In de koopmanswoning gaat toch de aandacht wel even naar het geluidsvenster over de slavernij. Verder is de getoonde rijkdom overweldigend.

In de bakkerij horen we het verhaal van de takkenoven en snuiven we de geuren op van vers gebakken brood en koekjes.

In de scheepswerf genieten we van een korte duidelijke uitleg over de reparatiewerf waarna we ook nog even het huisje van Marken bewonderen. 

Dan naar de wasserij waar ik heerlijk mijn verhaal kan doen over het was-proces en de heer Gehrels.

Via de weverij bereiken we de remise en daar stappen we op de tram naar het entreeplein.

Bij de picknickloods bekijken we de LHBT+ vlaggen en beëindigen we de rondleiding. 

Mijn groep gaat met tassen vol eten aan een mooie picknicktafel zitten en graag nodigen ze mij uit om een hapje mee te eten. Heerlijke gerechten uit Turkije Irak en Koerdistan. Wat een heerlijke mensen zijn dit. 

Dagje uit van bekende Nederlandse theatergroep

 Vandaag mag ik samen met Hans en een rondleider in opleiding een groep bezoekers rondleiden die allen medewerkers zijn van een bekende Arnhemse theatergroep.

De voorman van de groep stelt voor om de geplande opsplitsing achterwege te laten en dus met de hele groep van 35 man op stap te gaan. Een goede oefening voor mij om weer eens met extra grote groepen rond te gaan.

Hans vindt het onmiddellijk prima om mij de rondleiding te laten doen waardoor hij en de rondleider in opleiding meer tijd samen hebben voor evaluatie en bespreking.

Na een inleiding bij Harreveld over ons museum en over de blauwe kleur en het uilegat, lopen we naar Staphorst waar ik eerst vertel over de kleuren verf en de bus boze Staphorsters die dat eigenhandig hebben veranderd.  Binnen verbazing over de korte bedsteden en het zittend slapen.

Op de deel sta ik stil bij de potstal en de voor- en nadelen. Later in de Stolp bezoeken we de gruppenstal.

Bij de poldermolen probeert een van de bezoekers de handvijzel om water op te pompen. Helaas staat het water te laag.

In de stolp vertel ik over de fam Twuyver en over de kaasmakerij. Belangrijkste blijft echer de ingebouwde hooiberg met de bakstenen achterkanten van de bedsteden in de kamers.

Op de ophaalbrug van Ouderkerk maken we een groepsfoto, waarna we het koopmanshuis bezoeken.

 Groepsleider Chan blijkt van Chinese afkomst en zijn opa had een van de eerste Chinese restaurants, dus ook daar halen we herinneringen op.

Dan op weg naar de wasserij waar ik zelf het verhaal van het wasproces en het leven van Gehrels kan vertellen; zoals gebruikelijk is er geen bezetting in de wasseij; wel branden alle lampen.

Dan naar de LHBT+ vlaggen naast de loods van Goes die veel aandacht krijgen.

We lopen langs de papiermolen omhoog naar het Brabants café waar de groep gesplitst wordt om te gaan beugelen en handboogschieten.

Men vond het een interessante en mooie rondleiding waarna een applaus volgt.

Nog even volgen we de intro van Reinier bij de beugelbaan, maar dan is mijn tijd gekomen.

Wat een heerlijke groep en een mooie middag.

Familie-uitje één dag voor je trouwdag

 Vandaag een bijzondere groep bezoekers die voor de helft uit Nederlanders en voor de helft uit Hongaren bestaat; de voertaal voor de rondleiding is dus Engels.

De uitstap vindt plaats één dag voor de trouwdag van de aanwezige bruid en bruidegom. Mooi om zo  de huwelijksreis te beginnen. Na de bruiloft reist het paar door naar Griekenland.

Allereerst neem ik de groep mee in de tram om op verzoek van de groepsleider de Tilburgse huisjes en het Groene Kruisgebouw te bezoeken. Vooral in de laatste locatie gaat de discussie al snel over vaccinaties en de pure noodzaak daartoe na de Tweede Wereldoorlog en nu weer na het hopelijk snelle einde van de oorlog in Oekraïne dat voor de Hongaren gevaarlijk dichtbij huis ligt.

Van hieruit lopen we (ook weer op verzoek) naar de kwekerij van het museum met het liefdeslaantje (veel fotoś dus) en door naar de Kloostertuin met geneeskrachtige kruiden van Karel De Grote.

Via Hindeloopen bereiken we de wasserij waar ik ouderwets mijn verhaal kan vertellen alsof ik de wasbaas zelf ben. Echt genieten hier. Hier sluiten we de rondleiding af waarna de groep doorloopt naar de poffertjeskraam voor een late lunch. En morgen de trouwdag er achteraan in het oude kerkje van Oosterbeek.

Basisschool groepen 4 en 5 gaan Nederland ontdekken

 Een bijzondere dag vandaag. Het sneeuwt al enige tijd en de schoolbus heeft een vertraging van een uur.

Hans, Annet en ik zijn de drie rondleiders die al om 9.15 uur klaar staan. Zelf heb ik eerst ook een half uur in de sneeuwfile gestaan bij Rheden.

Ruim na tienen kunnen we toch op pad. In mijn  geval met een leuke club vijfdegroepers van een basisschool met prima begeleiding van docenten.

foto: Diederik Menting

Als we de sneeuw in stappen vanuit het entreegebouw, arriveert net de tram dus maken we met deze klas een privé-rondrit in een verder lege tram. Heerlijk even alle provincies ontdekken vanuit een verwarmde sneeuwvrije ruimte.  Bij de remise stappen we uit.

In de ook weer verwarmde remise zijn de leerlingen erg enthousiast over het trambedrijf: onder de tram doorlopen en in de bestuurders-stand een virtuele parkreis maken met de tram. Fotoś worden niet gemaakt want voor smartphones zijn de leerlingen gelukkig nog te jong. Bovendien worden ze door de onderwijzers verboden tijdens deze leer-reis. Met wat moeite lukt het tramcollega Arnold nog om wat traminformatie op de kinderen los te laten.

Door de natte sneeuw lopen we naar de smederij waar Patrick met een collega aan het smeden is op twee vuren tegelijk. De kinderen kijken hun ogen uit en willen alles weten in deze ook weer prima verwarmde locatie.

Ook de weverij weet de aandacht te pakken. In beide gebouwen wordt volop geweven en bij de docenten komen aha-Erlebnissen naar boven van familie die nog zo thuis geweven heeft.

In de wasserij zet Cathrien speciaal voor de klas de was-stampers in werking waardoor een boeiend spektakel ontstaat voor de leerlingen. Wat een mooie geïnteresseerde klas leerlingen is dit toch.

In de bakkerij toont meesterbakker Martin zijn kunsten. Hij is appelbroodjes aan het draaien uit deeg (met de hand) en achter hem kunnen we genieten van de takkenoven.  Vooral de geuren hier zijn betoverend.

Juf neemt drie suikerbroden mee om straks bij de lunch met elkaar te eten.

foto: Diederik Menting

Voorzichtig over de spekgladde brug van Ouderkerk, en we komen in de stolpboerderij van Zuid_Scharwoude. Verbazing alom over de ingebouwde hooiberg en de stenen bedsteden.

Het is al veel te laat geworden en als laatste groep arriveren we in het entreegebouw waar alle groepen samen lunchen op de grond.

Na de lunch is het nog vrij rondgaan in het park tot 1700 uur (!) maar dat maken we als rondleiders niet meer mee.

Ik kijk terug op een zeer sfeervolle mooie ochtend met prima leerlingen die uiteraard eerst behoorlijk stuiterend uit de bus kwamen na zo lang in de file.

Bovenbouw school bijzonder onderwijs houdt museum uitstapje

 Vandaag mag ik na de lange corona periode eindelijk weer een normale rondleiding verzorgen, ditmaal aan leerlingen van een school voor bijzonder onderwijs.

De school heeft zelf de groep al enigszins ongelijk in vieren gedeeld. Als 4 rondleiders hebben we ook al vier verschillende routes afgesproken.

De leerlingen hebben de opdracht gekregen om vooral veel foto's te maken die later in een collage verwerkt gaan worden. Opdracht aan ons: niet te veel praten en uitleggen, vooral veel laten zien en wellicht ook laten doen. Ook is het een speciale vrijheidsrondleiding in het kader van ons jaarthema.

Met mijn groep start ik bij de Westerstraat (veel foto puntjes) en ook via de pottenbakkersgang door naar het Jordaancafé Tante Stien.

We lopen via het vrijheidspad langs de vinkenbaan naar de Delftse molen. De klim naar boven is echter een stap te ver voor deze leerlingen.

In de papiermolen krijgen we op prima visuele wijze een goede indruk van het scheppen van papier.

Buiten proberen we de telefoon-draadverbinding over de vijver. Het spraakgeluid komt helaas niet over via de kabeldraad.

Langs de witte boerderij bereiken  we de Brabantse buurt voor een korte pauze voor schoenenwissel.

Met de tram rijden we naar de remise, waar we van een nieuwe tramcollega een goede uitleg krijgen over de bouw van deze replica remise en over de trams. De fotostand en de tramcabine zijn mooie doen-objecten.

In de smederij smeedt Patrick voor ons een echte spijker (nagel) die mee naar huis mag. 

Als laatste bezoeken we de wasserij waar Micha ons laat zien hoe het hier toeging rond 1910.

Op het Zaanse plein komen alle groepen weer bij elkaar om samen te lunchen: de bedoeling is speciale frieten, maar velen hebben al van alles gekocht bij poffertjeskraam en bij de bakker. Ze hebben gewoon honger en soms was het ook nog best koud.